İSTANBUL (AA) - YETER ADA ŞEKO - Dünyanın farklı bölgelerindeki su krizine çözüm bulmak amacıyla yola çıkıp Xatoms şirketini kuran Diana Virgovicova ve Kerem Topalismailoğlu yapay zeka ve kuantum kimyasını kullanarak kirli suyu ışık yardımıyla 30 dakikada içilebilir hale dönüştüren teknoloji geliştirdi.
Birleşmiş Milletler (BM) verilerine göre, dünya genelinde 2,2 milyar kişi güvenli içme suyuna erişemiyor. Suya ve hijyene erişimin iyileştirilmesi her yıl 1,4 milyon hayat kurtarabilirken özellikle bu alanlardaki gelişmeler, günde, 5 yaş altındaki bin çocuğun ölümünü engelleyebilir.
Dünyada su krizi giderek daha belirgin hale gelirken bu krizle mücadelede her geçen gün yeni girişimler ortaya çıkıyor. Bunlardan biri olan Xatoms firması, geliştirdiği birden fazla fotokatalizör malzeme ile yalnızca gün ışığını kullanarak kirli suyu 30 dakikada temiz suya dönüştürebiliyor. Geliştirilen toz şeklindeki malzeme kolay ve hızlı bir şekilde temiz suya erişime olanak sağlıyor.
Girişim, yapay zeka ve kuantum kimya hesaplamalarını kullanarak oluşturduğu teknolojiyle özellikle Asya ve Afrika'daki su krizine çözüm bulmayı hedefliyor. Güney Afrika Cumhuriyeti ve Kenya'da pilot uygulamalar gerçekleştirerek 5 bine aşkın kişinin hayatını kolaylaştıran girişim bugüne kadar çeşitli ödüllere layık görülerek küresel ölçekte destek kazandı.
TRT World Next 2025 programına davet edilen Xatoms kurucu ortakları Diana Virgovicova ve Kerem Topalismailoğlu, burada AA muhabirinin sorularını yanıtladı.
- "İnsanların kirli suları içmek zorunda kaldıklarını gördüm"
Küresel su krizinin çok büyük bir problem olduğunu belirten Virgovicova, "Şu anda dünya genelinde 2 milyardan fazla insan hala temiz ve güvenli içme suyuna ulaşamıyor. 2025 yılındayız ama bu sayı, dünya nüfusu arttıkça daha da yükselecek gibi görünüyor." dedi.
Küresel su krizine dair farkındalık oluşturma çabasında 14 yaşında annesiyle birlikte Asya'ya yaptığı gezilerin büyük rol oynadığını söyleyen Virgovicova, insanların kirli suları içmek zorunda kaldıklarını gördüğünü ve sonrasında bu durumu değiştirmek için bir şeyler yapmaya karar verdiğini anlattı.
Lise yıllarında bu konu üzerine uzman isimlerle birlikte projeler yürüttüğünü ve 17 yaşında konuyla ilişkili bir molekül keşfederek ödül aldığını aktaran Virgovicova sonrasında çalışmalarına Kanada'da devam ederek bu ülkede Xatoms girişiminin temellerini attıklarını kaydetti.
Susuzluk sorununa çözüm bulmak amacıyla yola çıktıklarını ifade eden Virgovicova, "Yapay zeka ve kuantum kimyasını kullanarak oluşturduğumuz yeni materyalle patentli bir teknoloji geliştirdik. Bu malzemeler kirli suya eklendiğinde, güneş ışığı ya da görünür ışık kaynaklarının gücüyle suyun içindeki kirleticileri yok edebiliyor." diye konuştu.
Yapay zekanın birçok alanda kullanıldığını hatırlatan Virgovicova kendilerinin yapay zekayı, moleküllerin büyük veri setlerini analiz etmek, her bir molekülün insan tüketimi için ne kadar güvenli olduğunu saptamak ve üretimin uygun maliyetli ve ölçeklenebilir olup olmadığını anlamak için kullandıklarını bildirdi.
Virgovicova "Kaç yaşında olduğunuzun veya nereden geldiğinizin bir önemi yok, iklim değişikliğinin etkileriyle ilgili her zaman bir şeyler yapabilirsiniz. Küçük bir fikirle başlayıp, onu geliştirebilirsiniz. Yeter ki bu konuda tutkulu kalın ve asla pes etmeyin. Bilgiyi bir araya getirin ve çalışmaya devam edin. Siz de topluluğunuzda bir fark oluşturabilirsiniz." sözlerini sarf etti.
- Yapay zekanın rolü
Topalismailoğlu ise yapay zekanın çevresel bir yükü bulunsa da çevre problemlerini çözme ve özellikle iklim değişikliğiyle mücadele konusunda araştırmacıları destekleme konusunda büyük potansiyele sahip olduğunu belirtti.
Yapay zekanın, girişimlerini pek çok yönden desteklediğini ve insan kapasitesinin yapay zekanın yapabilecekleri karşısında sınırlı kaldığını hatırlatan Topalismailoğlu, sözlerini şöyle tamamladı:
"Yapay zeka sayesinde bu malzemeyi keşfetmemiz sadece 2 ayımızı aldı. 1997'de benzer bir malzemenin keşfi için profesörler laboratuvarlarda 4 sene çalışmıştı. Yapay zekayla her şey çok hızlı ve bize zaman kazandırıyor. Yapay zeka, öyle benzersiz bir alan ki çok fazla farklı fırsat sunuyor. İnsanlar, çevreyi korumaya yardımcı olma açısından bunu düşünmeliler çünkü yapabileceğiniz çok şey var."
